Amerborgh is een beheermaatschappij die onder andere investeert en participeert in ondernemingen op het gebied van ICT, crossmediale uitgaven, hotels en activiteiten op het gebied van kunst en cultuur zoals De Nieuwe Liefde, Soldaat van Oranje en Het Compagnietheater. Inmiddels heeft Amerborgh zijn oog laten vallen op debatcentrum de Rode Hoed.
Vrienden was een van de eersten die Amerborgh feliciteerde met de aankoop van Felix. Niet zo gek als men bedenkt dat Amerborgh en de toenmalige stichting Felix Meritis (FMF) het al eind januari 2014 eens waren over een overname van gebouw en exploitatie door Amerborgh inclusief de voortzetting van de programma’s van FMF op alleszins aantrekkelijke voorwaarden gegarandeerd door Amerborgh.
Het college van B&W toonde destijds geen belangstelling voor deze oplossing die een verdere groei en bloei van Felix mogelijk zou maken. Wie het voorstel van Amerborgh van meer dan een jaar geleden bekijkt, kan nauwelijks enig verschil ontwaren met het nu gehonoreerde bod.
Je kunt je afvragen wie er nu beter van geworden is: de gemeente zeker niet, die heeft aanzienlijke extra kosten gemaakt, FMF niet, want door de weigering van de gemeente het aanbod van Amerborgh & FMF in overweging te willen nemen, zag FMF geen andere mogelijkheid dan faillissement aan te vragen, met alle daarmee gepaard gaande maatschappelijke kosten.
Wellicht een interessante casus voor een promovendus bestuursrecht?
Vrienden en Genootschap laten zich echter niet uit het veld slaan en nemen volop deel aan de nieuwe ontwikkelingen rond het gebouw.
Op 31 januari j.l. is oud-bondspresident Richard von Weizsäcker op 94- jarige leeftijd overleden.
Nederland leerde hem pas goed kennen in de eerste jaren van zijn presidentschap vanaf 1985.
Als burgemeester van Berlijn had hijzelf echter al in 1982 een uitvoerig bezoek gebracht aan Amsterdam bij gelegenheid van de manifestatie: Berlijn-Amsterdam, 1920-1940, wisselwerkingen, een initiatief van toenmalig directeur van het Goethe Institut in Amsterdam: Kathinka Dittrich. Dit initiatief nam al heel snel bijna astronomische vormen aan door de wel zeer ongebruikelijke en intensieve samenwerking tussen de samenwerkende Nederlandse kunstinstellingen met hun Berlijnse partners. Het leidde tot een ongekende hoeveelheid persreacties en stromen bezoekers voor de vele, zeer uiteenlopende activiteiten.
Foto Roel Bogaards. V.l.n.r. Richard von Weizsäcker, Wim Polak
Bijzonder grote indruk maakte de toespraak van burgemeester Wim Polak bij gelegenheid van zijn tegenbezoek in de Akademie der Künste in Berlijn, waar in 1983 het tweede deel van de manifestatie: Amsterdam-Berlin, 1920-1940, Wechselwirkungen, geopend werd.
Al in de maand waarin von Weizsäcker zijn beroemd geworden rede uitsprak bij de aanvaarding van het Presidentschap van de Bondsrepubliek, kwam hij voor een staatsbezoek van enkele dagen naar Nederland.
Onderdeel van dat bezoek was een gesprek met scholieren in de Nieuwe Kerk. Ernst Veen, destijds directeur ontving van hem “eine Reisewäcker (met inscriptie) van von Weizsäcker” maar herinnert zich vooral het erudiete staatsmanschap dat bleek uit zijn ideeën over Europa die hij bij die gelegenheid de revue liet passeren.
Die fascinatie voor Europa is gebleven want in 2004 vond op zijn initiatief, nu als ambteloos burger, de eerste Berliner Konferenz plaats, opgezet als een eenmalige gedachtenwisseling over de culturele component van het Europese eenwordingsproces, welke, wegens overdonderend succes, al datzelfde jaar leidde tot de oprichting van A Soul for Europe, het burgerinitiatief waarbij Felix Meritis Foundation als mede initiatiefnemer vanaf het allereerste begin betrokken is.
Foto: von Weizsäcker, Schröder en Barroso, Berliner Konferenz, 2004, Berlijn.
Richard von Weizsäcker woonde tot enige jaren geleden de vergaderingen van de initiatiefnemers bij, tot hij besloot zich uit het openbare leven terug te trekken. A Soul for Europe is inmiddels uitgegroeid tot een belangrijk ‘civic initiative’, dat in een aantal projecten nauw samenwerkt met het Europees Parlement. In von Weizsäcker verliezen wij een belangrijk en vooral wijs Europeaan.
Foto: Steve Austen & Hedy d’Ancona, Berliner Konferenz, 2004
In 1988 sprak Ralf Dahrendorf tijdens de zesde Van der Leeuw-lezing in de Martinikerk in Groningen behartenswaardige woorden. De titel van zijn lezing was: “Burgerschap, het nieuwe vraagstuk”.
Een belangrijk element in zijn bespiegelingen is de kanttekening dat de essentie van volledig burgerschap niet leidt tot een toestand van algehele gelijkheid in alle opzichten, maar dat het sociale conflicten herleidt van ‘alles of niets’-botsingen tot institutionele regelingen om geleidelijke verandering tot stand te brengen.
Het burgerschap is in die opvatting een entreebewijs, het verschaft toegang deel te hebben aan de gevarieerde en geschakeerde wereld der voorzieningen, zonder de plicht daaraan deel te nemen.
Het zal duidelijk zijn dat een dergelijke opvatting van burgerschap zich moeilijk laat verenigen met pleidooien voor groepsidentiteiten, categorale regelingen en vormen van collectieve aanspraken en/of voorzieningen.
Identiteitsvorming, kortom, is een individuele kwestie, het is idealiter de situatie waarin iedere burger zelf zonder inmenging van anderen in staat gesteld wordt zijn eigen omgeving mede vorm te geven en zich daarmee te verhouden tot alle andere burgers in een door de democratische rechtsstaat gegarandeerde veilige omgeving.
Nu de nationale staat niet meer de enige aanbieder van identificatiemogelijkheden voor de burger is, maar rechten, plichten en voorzieningen in toenemende mate in alle lidstaten van de Unie geldend en toepasbaar zijn geworden, is er voor de burgers van de Unie de mogelijkheid naast het burgerschap van hun eigen land gebruik te maken van een extra dimensie die de Europese Unie hun sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon biedt. Al enige tijd is het thema Europees Burgerschap absolute topprioriteit voor het Europees Parlement en de Europese Commissie. Dat is niet zo vreemd nu het Europees Burgerschap een grensoverschrijdend wettelijk kader heeft gekregen in het Verdrag van Lissabon. Een uitgelezen mogelijkheid voor Amsterdam en Nederland om zich hiermee te profileren.
Nederland kent waarschijnlijk het hoogste aantal rechtspersonen per hoofd van de bevolking in heel Europa. Deze praktijk van actief burgerschap gaat eeuwen terug en kan onder meer geïllustreerd worden met de enorme doeken die sinds kort in een aparte opstelling in de Hermitage Amsterdam te zien zijn. Ook kan gewezen worden op de oprichting van Genootschap Felix Meritis in 1777, een initiatief van “vrije”burgers waar gemeentebestuur, religie noch politiek aan te pas kwamen. Voor de internationale oriëntatie van Amsterdam was Genootschap echter van groot belang. De groei en bloei van de Europese steden is te beschouwen als een typisch Europees fenomeen en te danken aan de gestage invulling van het begrip burgerschap door de nogal onconventionele toepassing van de vrijheid van vereniging en vergadering. Wat Nederland betreft zou de reflexieve en defensieve houding tegenover de EU er anders kunnen uitzien wanneer het bewustzijn over de voorhoedefunctie van Nederland op het gebied van Europees burgerschap in samenwerking met de zeer gevarieerde en onstuitbare civil society prominent zou worden uitgedragen.
De voorhoedepositie van Nederland komt pas echt tot zijn recht in de in eeuwen gegroeide hebbelijkheid van de inwoners zichzelf te organiseren, zónder inmenging van de boven hen gestelden. Die zijn namelijk door de burgers zelf aangesteld om de algemene zaken te regelen en zich verder nergens mee te bemoeien. We hebben het hier over Europees burgerschap avant la lettre.
Weinig Nederlanders zijn zich van deze USP’s bewust. Contextualisering is nodig om deze vanzelfsprekende praktijk te duiden en als model ter discussie te stellen op Europese platformen voor burgerschap en burgerschapseducatie.
Genootschap Felix Meritis zal hieraan in de opmaat naar het Europees voorzitterschap van Nederland in de eerste helft van 2016 ruime aandacht besteden. Daarbij kan Genootschap voortbouwen op de vele ( inter)nationale programma’s die samen met partners in Felix Meritis en daarbuiten hebben plaatsgevonden. Dankzij de vele Europese formele en informele netwerken waarin Genootschap over dit onderwerp spreekt, debatteert en organiseert, heeft Genootschap toegang tot de meest up-to-date publicaties, maar vooral tot smaakmakende persoonlijkheden op dit gebied, alsmede de netwerken die dit thema inmiddels tot hoofdthema van hun werk hebben gemaakt.
Zou het niet een geweldig idee zijn om tijdens het Voorzitterschap een internationale conferentie over dit onderwerp in de Burgerzaal van het Stadhuis op de Dam of in dat andere monument van burgerschap, de Beurs van Berlage te organiseren, als een mooie aftrap voor een hernieuwde aanwezigheid van Amsterdam in de voorhoede van het Europese debat. In gesprekken met vertegenwoordigers uit de Amsterdamse kunstwereld, bestuur en vrije beroepen is gebleken dat een dergelijk plan op brede instemming kan rekenen. Genootschap Felix Meritis/Foundation Felix Meritis wil hieraan graag bijdragen, uiteraard in nauwe samenwerking met enthousiaste Amsterdamse, Nederlandse en Europese partners, met het doel ook ná 2016 in Amsterdam een niet te overschatten reservoir aan kennis in stand te houden met toegang tot vele (in)formele netwerken, onmisbaar om Amsterdam en Nederland in bovengeschetste zin weer internationaal op het netvlies te krijgen. Het naar Amsterdam halen van A Soul for Europe; Cities for Europe of een van de andere Europese burgerinitiatieven zou tot de mogelijkheden moeten behoren. Genootschap wil zich daar, volop gesteund door Vrienden, graag voor inzetten.
Er bestaat een langjarige en intensieve band van Genootschap Felix Meritis met de Berlijnse Akademie der Künste (AdK). Nele Hertling, vicevoorzitter van de AdK en Permanent Fellow van Felix Meritis zal op deze avond één van de multitalenten die de AdK rijk is aan ons voorstellen: de componist en performer Manos Tsangaris. Het gesprek zal o.a. gaan over de relatie tussen kunst, politiek en samenleving.
Het gesprek wordt geleid door Farid Tabarki, lid van de ‘Strategiegruppe’ van A Soul for Europe en Permanent Fellow Felix Meritis Foundation.
Günter Grass visited the Felix Meritis Foundation in the fall of 2002. He was interviewed by Steve Austen, former director of Felix Meritis and co-initiator of Gulliver.
Since 2004, the European Commission has launched various initiatives to promote the notion that European citizenship only can develop through means of cultural action. This idea however is not new.
In earlier years, citizenship, as a product of the implementation of human rights, came to the forefront of political cooperation between the two political blocs; the so called West and the socialist arena including the Soviet-Union. This finally resulted in the Helsinki agreements and the instalment of the Conference on Security and Cooperation in Europe (CSCE). This development – nowadays known as The Helsinki Process – was a caesura in post-war times.
It had taken some time: the idea of a European security conference was already introduced in the 1950s by the Soviet government.
NATO agreed on further talks no earlier than the late 1960s. NATO insisted on bringing in humanitarian questions such as the free movement of people and information throughout the Eastern Bloc. By that time general human rights were not explicitly taken into account. Their role started to grow with the course of the actual process after 1973.
Steve Austen en Günter Grass (Nobelprijs voor de Literatuur, 1999), oprichters van Gulliver (‘the informal working body of Gulliver, 1987, Amsterdam) tijdens een bezoek aan Felix.
In the Blue Book, the final recommendation of the Helsinki consultations of June 1973, it was suggested to organise the three main subjects in the so-called Baskets for Security, Economy and Humanitarian Questions. The equality of the baskets of the Helsinki Final Act presented culture as an actual means to overcome political barriers. Culture was slowly allowed to descend from an ideological platform and became a more practicable notion.
The power of the symbolic to instigate reality enabled the widening civic movement to secure civil and human rights by intervening with the actual political process as well as supporting its achievements from bottom-up.
Artists and intellectuals took the initiative to take the Final Act as a guarantee of their civil, human and cultural rights and measured their current condition against the background of these agreed rights. Hence the follow-up process was dominated by efforts of securing these rights both from political as well as from civil perspective. Eventually, both efforts blended in and served the improvement of the whole situation on both levels.
Picture above: Günter Grass visited the Felix Meritis Foundation in the fall of 2002. He was welcomed by: from the left: Job Cohen, Mayor of Amsterdam, former member board of trustees Felix Meritis Foundation (FMF); Linda Bouws, director FMF; Michael Zeeman, poet, critic and Gulliver member; Günter Grass; Ton Nijenhuis, director of Germany Institute Amsterdam; Ruud Bleyerveld, board member of the University of Amsterdam; Steve Austen, former director of FMF and co-initiator of Gulliver.
TWEEJARIGE ACADEMISCHE DEELTIJDOPLEIDING VOOR LEIDINGGEVENDEN IN DE BREDE CULTUURSECTOR OF DAARAAN GERELATEERDE BEROEPEN, ZOALS BELEIDSMEDEWERKERS, CONSULTANTS EN (CULTUUR)WETENSCHAPPERS. Startdatum: januari 2016.
MBA Culture, Heritage & Citizenship (MBA CHC), een initiatief van de Netherlands Business Academy (NBA) en de Amsterdam Summer University (AMSU).
Nu allerwegen de belangstelling voor ons erfgoed toeneemt -naast de tastbare monumenten vooral ook voor de daarmee verbonden ideeëngeschiedenis-, zijn vraagstukken van identiteit en burgerschap niet ver weg. Het managen van dit samenhangende complex van op zichzelf staande disciplines en uitvoeringspraktijken vereist een nieuwe innovatieve benadering. De deskundigheid van de leidinggevenden op al deze gebieden zal moeten worden aangescherpt. Daartoe is er nu voor het eerst in Nederland een volwaardige deeltijdopleiding MBA Culture, Heritage & Citizenship ontwikkeld.
Startdatum: 1 januari 2016. Kijk voor meer informatie over de opleiding, inschrijving, voorwaarden en kosten op de website van de AMSU. Klik hier voor de brochure over de MA.
Gisteren bereikte ons het nieuws van het overlijden van Günter Grass, die ook voor Felix Meritis veel heeft betekend.
Herinneringen aan Günter Grass In 1985 vond in Boedapest het Europees Cultuurforum plaats. Het was een vervolgconferentie in het kader van de Akkoorden van Helsinki, waarbij de twee toenmalige machtsblokken, aangevoerd door resp. de VS en de Sovjet Unie afspraken hadden gemaakt over een begin van culturele uitwisseling tussen Oost- en West-Duitsland.
Günter Grass had als delegatie leider van de West-Duitse deelnemers aandacht gevraagd voor het Europa van de kunstenaars. Zijn voorstel voor een ‘Gesamteuropaïsche Kulturstiftung’ blijkt achteraf gezien visionair. Destijds werd het voorstel door de tegenstemmen van de VS en Roemenië vakkundig afgeserveerd. Toch was het niet onopgemerkt gebleven. Met name de West-Duitse kunstenaars en intellectuelen die zich in Boedapest achter Grass geschaard hadden wilden het er niet bij laten zitten. Daar dacht de regering van West-Duitsland echter anders over. Op een opzichtig georkestreerd congres met diplomaten en de zgn. representatieve civil society, de delegatie van de Heilige Stoel was in vol ornaat en op volle sterkte aanwezig, werd er alsnog gehakt gemaakt van de ideeën van Grass c.s. Hij was er zelf niet bij. Hoewel ik hem nooit ontmoet had en per toeval een berichtje over de afloop van Boedapest in de krant had gelezen heb ik hem opgezocht in Berlijn en hem verteld van mijn voornemen om aan de vervolgconferentie deel te nemen en hem vervolgens hiervan verslag te doen. Ik was vast van plan om op een of andere manier in Nederland aandacht te vragen voor de noodzaak de vrije uitwisseling van ideeën tussen Oost- en West-Europa en die met alle mogelijke initiatieven op gang te helpen. Zoals in de Akkoorden van Helsinki verondersteld wordt zouden kunstenaars en intellectuelen over de zin daarvan, toch moeten praten.
Zo vond na lange voorbereiding en met instemming van Günter Grass het eerste Europese Kunstenaars Forum plaats in het Amsterdamse Hilton Hotel in december 1987 als onderdeel van de manifestatie Amsterdam Culturele Hoofdstad van Europa – een toekomst voor ideeën (ACH ’87). Belangrijkste sponsor was Roberto Payer, destijds adjunct directeur van Hilton, producenten waren het Nederlands Theater Instituut, de Akademie der Künste te Berlijn en het Amsterdamse Goethe Institut onder de bezielende leiding van Kathinka Dittrich, die via een omweg toch voor financiële ondersteuning gezorgd had. Gedurende een volle week hadden 28 kunstenaars en intellectuelen uit 20 landen de gelegenheid met elkaar te discussiëren over wenselijkheid en vorm van Grass voorstel.
Het zou geen incident mogen zijn. Wij wilden een platform bieden voor meningsvorming, debat en dialoog waarvoor elders geen plaats is. Op 14 december 1987 besloten de aanwezigen de “informal working body Gulliver” op te richten met een door allen ondertekend manifest. Gulliver zou zich moeten inspannen om op alle mogelijke manieren de dialoog op gang te brengen tussen de burgers van de toenmalige communistische staten en die van West-Europa. Na afloop van deze bijeenkomst was de oprichting van de werkgroep Gulliver een feit en kon deze vanaf 1988 worden ondergebracht bij het zojuist opgerichte Felix Meritis dat de door Grass c.s. geformuleerde uitgangspunten als inspiratie voor het te voeren beleid zou nemen.
Na die gedenkwaardige week in Amsterdam hebben nog vele kleine en grotere bijeenkomsten plaatsgevonden, o.a. in het toenmalig Leningrad, Boekarest, Istanboel en Amsterdam.
Met Günter Grass heb ik contact gehouden, heb hem nog enkele keren bezocht in zijn Berlijnse woning en kon hem bij zijn laatste bezoek aan Amsterdam in 2002 in Felix Meritis verwelkomen en een lang videogesprek met hem opnemen.
Hij was oprecht verbaasd dat zijn initiatief uit 1985, hier in Amsterdam tot een heus Europees centrum voor kunst- en wetenschap had geleid.
Grass was niet alleen een van de grootste literatoren van Europa en de Europese geschiedenis, wij, de Gullivers en Felixianen, hebben hem leren kennen als een bevlogen, soms zelfs bezeten, Europeaan.
Het internationale cultuurleven, Genootschap Felix Meritis in het bijzonder, heeft veel aan hem te danken.
Amsterdam, 13 april 2015. Steve Austen, permanent fellow Felix Meritis Foundation.
Onderschrift foto: Bezoek van Günter Grass aan de Stichting Felix Meritis, herfst 2002. Hij werd verwelkomd door, v.l.n.r.: Job Cohen, burgemeester van Amsterdam en oud-lid Raad van Toezicht van Felix Meritis Foundation (FMF): Linda Bouws, directeur FMF; Michaël Zeeman, dichter, publicist, Gulliver lid; Günter Grass; Ton Nijenhuis, directeur Duitsland Instituut Amsterdam; Ruud Bleyerveld, bestuurslid Universiteit van Amsterdam; Steve Austen, permanent fellow FMF en co-initiator van Gulliver.
Cultural vision, cities’ assets: citizens’ mandate in cities’ lives A Soul for Europe together with Plzeň 2015 invite for an A Soul for Europe Forum / Conversation Thursday 16 and Friday 17 April 2015 A soul for Europe_programme
The citizenship issue, more in particular the role of citizenship education after the Lisbon Treaty, will be one of the leading topics in the work of Felix Meritis Foundation in the years to come, coming up soon with the “A Soul for Europe” Plzeň Forum.
In panel 2, Steve Austen, Permanent fellow of Felix Meritis will advocate for a more active policy of civic initiatives all over Europe, to adjust their policies by including the citizenship education component in their activities. A Soul for Europe should take the initiative.
Will it ever be possible to define the European Union?
Read here the Indian tale about the men who went to see the elephant, though all of them were blind. Applying the metaphor to the European Union, the tale expresses sincere doubt as to whether it will ever be possible to define the EU.
Jaap Hoeksma, Philosopher of Law, Director of Euroknow and Creator of the Boardgame Eurocracy, claims that the Soul of Europe lies in her common democracy. Published by the Peace Palace Library Blog.
“A Soul for Europe” is delighted to announce the Berlin Conference 2015 to take place on 9 November 2015. Please mark the date in your agenda and plan to join us in Berlin for this annual very special gathering!
We look forward to discussing with you • The challenges of our shared European values and their encounters with authoritarian policies and tendencies of renationalization • South East Europe and South West Europe as examples for multiethnic, multireligious and multilingual spaces for co-existence • Cities and their citizens as motors for European integration • and other topics we are developing in cooperation with you and all our partners.
The discussion will be preceded on 8 November by a conference focusing on right-wing extremism in European cities and strategies to deal with it, and followed by the annual “Europa-Rede” (The State of Europe speech) in the evening, held by Donald Tusk at the invitation of Konrad-Adenauer-Stiftung, Robert Bosch Stiftung and Stiftung Zukunft Berlin.
Donderdag 19 februari 2015 Aanvang: 18.00 uur Toegang: gratis
Book launch: Felix Meritis Foundation is, als mede oprichter, bestuurslid én het Amsterdamse secretariaat van A Soul for Europe verheugd dat Europa Verlag Berlin een bundel met teksten van vele leden van A Soul for Europe heeft uitgebracht; o. a. bijdragen van György Konrad, Amsterdam Fellow van Felix; Alicja Gescinska, vriend en regelmatige gast van Felix Meritis; Giusy Chierchia en Daniela Maffeo, Amsterdamse leden van de Strategy Group rond Felix en Steve Austen, Permanent Fellow. De officiële presentatie vindt plaats in Berlijn in het Collegium Hungaricum Berlin.
Kijk voor meer informatie op de website van A Soul for Europe.
Over “Europa eine Seele geben”: What characterizes Europe apart from institutions and regulations? Committed citizens from 17 European states contributed to the anthology “Europa eine Seele geben” published by A Soul for Europe, which has been co-founded by the anthology’s editor’s Nele Hertling and Volker Hassemer and exists for more than ten years now. The core thesis of the anthology is that Europe can only grow together if we reflect on its cultural values which make Europe so unique, such as freedom, solidarity, free market economy, equality and the rule of law. “To build up Europe means to integrate national history, values systems and the promotion of intercultural dialogue”.
How this central theme of the initiative can be realized will be discussed by the editors with two contributors to the anthology, Fruzsina Szép (Head of Berlin Festival) and Andreas Bock (Senior editor of europtopics). Moderation: Andreas Wang (NDR/ chair NDR/ SZ top nonfiction list).
Regelmatige gasten bij debatten in Felix Meritis nu gebundeld in de Routledge uitgave: Reframing Europe’s Future.
Bezoekers van Felix zullen in de bijdragen van Jaap Hoeksma, Steve Austen en Ferenc Mislevetz veel terugvinden van de workshops in Felix waaraan zij samen of individueel in de loop der jaren hebben deelgenomen. Nu samen met andere auteurs in een zeer lezenswaardige update.
Mocht u in de buurt zijn ga dan even naar de presentatie in het Europees parlement, waar medeauteur Jaap Hoeksma acte de presence zal geven.
U kunt het boek natuurlijk ook bestellen via Routledge of Amazon.
Dinsdag 3 februari Aanvang: 18.00 uur Waar: Europees parlement, kamer ASP 1 E – E
Woensdag 14 januari 2015 Aanvang: 17.00 uur Island Bookstore Westerstraat 15, Amsterdam
In januari 2015 verschijnt van Dick Pels het essay Van welk Europa houden wij?
Pels geeft een nieuwe impuls aan de Europese idee aan de hand van de formule “overwinning van de sociale angst”. Het probeert Europese kernwaarden als vrijheid, democratie, gelijkheid en diversiteit nieuw leven in te blazen door de populistische kaping ervan serieus te nemen en kritisch te verwerken. Europa heeft wel degelijk een ziel en de rijkdom van de Europese cultuur kan een hefboom zijn om de spoken van het europessimisme te verdrijven.
Het essay zal feestelijk gepresenteerd worden in Island Bookstore in Amsterdam. Journalist en hoogleraar Europese studies Paul Scheffer zal het eerste exemplaar in ontvangst nemen.
