Op 9 mei j.l. vond de kickoff plaats van het netwerk rond het oer-Nederlandse fenomeen van het particulier initiatief, de meer recente verschijningsvorm van burgerschapsinitiatieven en hun belang voor de ontwikkeling van de Europese stad. Op initiatief en naar een idee van Steve Austen, debatteerde een select gezelschap over de waarde van een Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap en hoe deze in 2017 gerealiseerd zou kunnen worden.
De eerste van een jaarlijks terugkerende ‘Europadag van de Burger’ moet in 2017 gaan over de rol die de Amsterdamse burgers van oudsher hebben gespeeld en ook nu nog spelen in de vormgeving van de stedelijke samenleving. Op die dag zullen verschillende vormen van ondernemend burgerschap die Amsterdam zo uniek maken nader worden uitgediept en gepresenteerd. Steve Austen nam dit initiatief omdat hij steeds meer overtuigd raakt van de belangrijke rol die steden in de Europese beschavingsgeschiedenis hebben vervuld en ook nu kunnen spelen bij het zichtbaar maken van een verbindende ‘Europese ziel’ en de rol die actieve burgers daarbij op zich kunnen nemen in de vorm van informeel en formeel particulier initiatief en daarmee anderen en de politieke klasse kunnen motiveren en stimuleren.
De kwaliteit van Europa zit in de levenskwaliteit van haar steden. Iedere Europese stad is weer anders, ook Amsterdam is uniek, zowel in zijn geschiedenis als de huidige initiatieven. Zo zal op de eerste Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap onder meer worden stilgestaan bij de rol van de grote Amsterdammers,veelal met een migranten achtergrond, persoonlijkheden die door hun maatschappelijke positie en persoonlijke welstand de stad een boost hebben gegeven. Hierbij valt te denken aan de weldoeners Samuel Sarphati en Adolf Wilhelm Krasnapolsky.
In zijn uitnodiging, die mede namens Egbert Fransen van Pakhuis de Zwijger en Farid Tabarki, mede fellow van Felix Meritis Foundation was gesteld, geeft Austen een aantal (historische en actuele) voorbeelden van de domeinen die er om vragen om voor het voetlicht gebracht te worden. Hopelijk worden daardoor meer mensen zich bewust van de enorme inspiratiebron die het Amsterdamse particulier initiatief kan zijn en het burgerschap in Amsterdam voor de stad, het land en Europa betekent. Oorspronkelijk was het de bedoeling om al tijdens het NL /EU voorzitterschap Amsterdam ten voorbeeld te stellen voor alle andere lidstaten. De rol van het particulier initiatief als uitdrukking van actief burgerschap is immers kenmerkend voor Amsterdam. Dit plan werd in het voorjaar 2015 aan burgemeester Van der Laan gepresenteerd als de verborgen goudschat van Amsterdam: Van de genootschappen, waaraan o.m. Felix Meritis en het Concertgebouw hun ontstaan te danken hebben, initiatieven gericht op opvoeding en vorming, op maatschappelijke en bestuurlijke vernieuwing, op pioniers en innovatie , nijverheid en handel tot initiatieven gericht op goede doelen.
Bij al deze initiatieven gaat het steeds om groepen gelijkgestemde burgers (communities). Het zijn ieder op hun eigen wijze de elites (sub-culturen) van Amsterdam, kleinere of grotere groepen ondernemende burgers die taken op zich nemen die veelal, maar niet uitsluitend, naast hun hoofdberoep of bezigheid veel tijd en aandacht vragen. Het is deze min of meer vanzelfsprekende pioniersgeest gepaard aan ondernemerszin en onbaatzuchtigheid die, ook nú, de levenskracht van Amsterdam uitmaakt, aldus Austen.
Programmering eerste Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap
Verschillende instellingen en initiatieven zullen in de aanloop naar 2017 betrokken worden bij de realisering van deze Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap. De voorlopige opzet voorziet in een bijeenkomst in alle zalen van Pakhuis De Zwijger, op de Dag van Europa, dinsdag 9 mei 2017. Met de kickoff van afgelopen week en de vele suggesties van de aanwezigen daarbij is de basis voor deze dag gelegd.
Moderator Farid Tabarki las zijn recente FD-column over stedelijke initiatieven in een Europese context voor waarin hij het onvermogen om grote Europese verhalen te vertellen koppelde aan de energie die kleurrijke lokale initiatieven te bieden hebben. Deze vind je met name in de grote stad waar concrete oplossingen en creativiteit in overvloed aanwezig zijn. Zijn column eindigt met de oproep om deze lokale initiatieven te verbinden op Europees niveau. Tabarki onderschrijft het belang van stedelijke netwerken. Deze koppeling tussen het lokale en het Europese werd beaamd door meer deelnemers: verbindingen leggen van sub-culturen onderling en via ambassadeurs een nieuw perspectief bieden, te beginnen op de Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap. De uitdaging ligt in het elkaar stimuleren en als laboratorium van verbeeldingskracht samen een dag te organiseren die het hele jaar zijn uitwerking behoudt.
Ervaringen Pakhuis de Zwijger
Egbert Fransen is met Pakhuis de Zwijger al enige jaren zeer actief als het gaat om stedelijke ontwikkelingen en het bieden van een podium voor burgerinitiatieven. Op www.StedeninTransitie.nl brengt Pakhuis de Zwijger mensen samen die de stad maken. ‘Stadmakers’ worden ze genoemd. Het netwerk van Stadmakers ontmoet elkaar regelmatig offline in stadexpedities steden buiten Amsterdam. Het netwerk dat zich kenmerkt door hoogwaardige belangstelling, verbeeldingskracht en positivisme, richt zich naast Nederlandse steden (35 stadsambassades) met name op Europese (hoofd)steden (28 stadsambassades) om zo het lokale te verbinden en te delen op de hoofdthema’s cultuur, democratische vernieuwing en wetenschap. Charlot Schans van Pakhuis de Zwijger nodigde alle deelnemers uit voor de Stadmakers Summit van 27-30 mei 2016 om inspiratie op te doen, en te reflecteren op de publieke waarde van deze en soortgelijke projecten.
Nog meer suggesties
Een heldere definitie van de toegevoegde maatschappelijke waarde van de deelnemende initiatieven in 2017 zal zeker nodig zijn om projecten te vinden en te selecteren. Immers, particuliere initiatieven zijn per definitie ‘uitsluitend’, of het nu gaat om krakersbeweging of abonnementen op het Concertgebouw. Ga met de Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap op zoek naar de impliciete en intrinsieke democratische waarden, hoe deze vorm krijgen en op grotere schaal getest kunnen worden.
Wat volgens Steve Austen ons als Europese burgers zo uniek maakt en ons voor velen van buiten de EU aantrekkelijk maakt, is het grondwettelijk recht van de Vrijheid van Vereniging en Vergadering. Maarten Meijer had deze jalousie nog onlangs opgemerkt op een van zijn buitenlandreizen. Suggesties om zelfbewuster te zijn en dit belangrijke aspect van ons Europese burgerschap naar buiten te demonstreren kunnen de Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap bijzonder aantrekkelijk maken.
Burgerschap werd ook gedefinieerd als co-ownership en daarmee als verantwoordelijkheid om een deel van ons domein dat we hebben uitbesteed aan de overheid terug te claimen. In de 17e eeuw al zat de overheid dicht tegen het particulier initiatief aan en vice- versa. De burgers van nu zijn best in staat om een deel van die activiteiten weer terug te halen door hun kwaliteit van leven, hun kennisvoorsprong op sommige terreinen, hun internationale informele netwerken en mate van vrijheidsbesef. Een andere rol voor de overheid ligt voor de hand, waarbij minder controle en meer ruimte voor eigen initiatieven op zijn plaats is.
De thema’s liggen voor het oprapen. Een goede selectie om de eerste Dag te laten slagen is wel van belang. Het moet gaan over onze verworvenheden (count your blessings; al zo lang geen oorlog) en de menselijke maat (klein beginnen en opschalen en delen) en daarbij de Europese energie en diversiteit erkennen als onmisbare innovatieve kracht .. Tevens is de uitdaging om binnen een veelheid aan bloeiende initiatieven een gedeeld ‘mechanisme’ als een format of wellicht model te herkennen en te beschrijven. Succesformules kun je extrapoleren, verder ontwerpen en delen (ook exporteren naar buiten Nederland en Europa) zodat deze ook elders bottom up kunnen gaan groeien.
De startgroep gaf Steve en indirect ook burgemeester Van der Laan nog een waardevolle suggestie mee om nu eens geen partnersteden in de ‘usual suspects’ als Parijs, Berlijn en London te zoeken maar ons meer te richten opsteden als Athene. Om in 2017 te slagen in de opzet, moet Amsterdam kiezen voor diversiteit en inclusiviteit en daarbij ook mensen van buiten Europa uitnodigen om als deelnemers en spreker te participeren. Steve Austen onderstreepte het belang van ons aller individuele inbreng bij het slagen van het Europese concept en dus ook de Dag van het Europese Stedelijke Burgerschap, zowel praktisch als in dialoog waarbij we onze initiatieven etaleren en delen met anderen.
Tabarki vatte samen met drie vragen: Nemen we de ruimte in onze steden zoals we die nu ervaren (initiatief)? Gunnen we elkaar die ruimte (inclusiviteit)? en Welke ruimte willen we creëren (prototypen en vormgeven)? Kortom, veel te doen voor de initiatiefnemers.
Contactgegevens
Steve Austen: steve@steveausten.nl
Egbert Fransen: egbert@dezwijger.nl
Farid Tabarki: farid@studiozeitgeist.eu
Mediapartner: if then is now (menno@ifthenisnow.nl)